4. Sınıf Maddenin Ölçülebilir Özellikleri Konu Anlatımı

İlkokul 4. sınıf Fen Bilimleri dersi Maddenin Özellikleri Ünitesi Maddenin Ölçülebilir Özellikleri Konu Anlatımını bu sayfada bulabilir ve inceleyebilirsiniz.

MADDENİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ

BU KONUDA NELER ÖĞRENECEĞİZ?
→ Kütle nedir, nasıl ölçülür?
→ Sıvıların kütlesi nasıl ölçülür?
→ Hacim nedir, nasıl ölçülür?
→ Sıvıların hacmi nasıl ölçülür?
→ Katıların hacmi nasıl ölçülür?
→ Madde olan ve madde olmayan varlıklar nelerdir?

Maddeleri niteleyen; suda yüzme-batma, suyu emme-emmeme, mıknatısla çekilme-çekilmeme gibi özelliklerin olduğunu öğrendik.

Bunun yanında maddenin çeşitli aletlerle ölçülebilen özellikleri de vardır. Bunlar kütle ve hacimdir. Şimdi maddenin ölçülebilir özelliklerini inceleyelim.

Kütle ve Ölçümü

Her maddenin belli bir miktarı vardır. Madde miktarına kütle denir. Maddelerin kütlesi eşit kollu terazi veya elektronik terazi ile dünya uluslarınca ortak kabul edilen standart kütlelerle karşılaştırılarak ölçülür.

Uluslararası kütle birimi kilogram ve gramdır. Kilogram “kg“, gram “g” sembolü ile gösterilir. Kilogram, gramın bin katıdır.

1 kg = 1000 g

Kilogram ile ifade edemeyeceğimiz küçük kütleleri gram cinsinden ifade ederiz. Kuyumcular sattıkları takıların kütlesini gram cinsinden ifade eder.

Katıların kütlesini ölçmek için aşağıdaki adımları uygularız:

• Terazinin bir kefesine kütlesi ölçülecek madde konulur.
• Terazinin diğer kefesine demirden yapılmış standart ağırlıklar konur.
• Terazinin kefeleri dengeye geldiğinde maddenin kütlesi belirlenmiş olur.

Aynı büyüklükteki maddelerin kütlesi farklı olabilir. Örneğin yandaki görselde verilen aynı büyüklükteki kaşar peyniri ile tuğlanın kütleleri farklıdır.

Sıvıların Kütlesinin Ölçümü

Sıvı maddelerin kütlesini doğrudan terazinin kefesine dökerek ölçemeyiz. Sıvı maddelerin kütlesi kap kullanılarak ölçülür.

Sıvı maddelerin kütlesini ölçmek için aşağıdaki adımları uygularız:

• İlk önce ölçeceğimiz sıvı maddeyi içine koyacağımız kabın kütlesini ölçeriz. Bu kabın kütlesine “dara” denir.
• Kütlesi ölçülecek sıvı, boş kabın içine dökülür ve terazide tartılır. Elde ettiğimiz ölçüm kabın ve sıvının toplam kütlesidir. Bu kütleye “brüt kütle” denir.
• Sıvının kütlesini bulmak için brüt kütleden(sıvı ve kabın ortak kütlesi) darayı(kabın kütlesi) çıkartırız. Böylece sıvının kütlesini ölçmüş oluruz. Bulduğumuz sıvının kütlesine de “net kütle” denir.

Sıvının kütlesi = Brüt kütle – Kabın kütlesi
200 g – 50 g = 150 g

Hacim ve Ölçümü

Tatile çıkarken yanımıza çeşitli eşyalar alırız. Bu eşyaları bavula koyarız. Bazen eşyalarımızı bavula sığdıramayız. Çünkü bavula koyduğumuz her eşya yer kaplar.

Çevremizde bulunan maddeler da bulundukları ortamda az veya çok yer kaplar. Maddelerin boşlukta kapladığı yere hacim denir.

Maddelerin hacimlerini ölçmek için çeşitli dereceli kaplar kullanılır. Hacim birimi litre ve mililitredir. Litre “L“, mililitre “mL” sembolleri ile gösterilir. Bir litre 1000 mililitredir.

1 L = 1000 mL

Sıvıların Hacminin Ölçülmesi

Sıvı maddelerin hacimlerini ölçmek için dereceli silindir kullanırız. Dereceli silindir, camdan veya plastikten yapılmış dış yüzeyi ölçeklendirilmiş bir kaptır.

Sıvı maddenin hacmini ölçmek için aşağıdaki adımlar uygulanır:

• Hacmi ölçülecek sıvı madde dereceli silindire dökülür.
• Dereceli silindir düz bir zemine konulur.
• Sıvı seviyesinin dereceli silindirde denk geldiği sayı, o sıvının hacmidir.

Katıların Hacminin Ölçümü

Düzgün bir şekle sahip olmayan katı maddelerin hacimleri de dereceli kaptan faydalanılarak ölçülür.

Katı maddenin hacmini ölçmek için aşağıdaki adımlar uygulanır:

• Dereceli kabın içine sıvı dökülür. Sıvının hacmi ölçülerek not edilir.
• Daha sonra sıvının içine hacmi ölçülecek katı madde bırakılır.
• İçine katı madde atıldıktan sonra sıvının seviyesi tekrar ölçülerek not edilir.
• İki ölçüm arasındaki fark katı maddenin hacmidir.

Maddenin Hacmi = 2. Ölçüm – 1. Ölçüm
Maddenin Hacmi = 800 mL – 600 mL
Maddenin Hacmi = 200 mL

Yaptığımız etkinliklerle katı ve sıvı maddelerin hacmini ve kütlesini ölçtük. Kütlesi ve hacmi olan tüm varlıklara madde denir.

Elimizdeki kitap, kalem, bindiğimiz araba, evimizin duvarları, bahçedeki ağaç, soluduğumuz hava kütle ve hacme sahip oldukları için hepsi birer maddedir.

Elektrik, gölge, şimşek, ışık ve ısı; kütle ile hacme sahip olmadıkları için madde değildir.

Önceki Konu Anlatımı	Sonraki Konu Anlatımı
Maddeyi Niteleyen Özellikler	Maddenin Hâlleri